Hamburg’da Mustafa Kemal Meydanı (!) isteği

Tamer Çilingir

Hamburg Alman Türk Birliği Derneği 2018’den bu yana süren bir mücadele yürütüyor. Hamburg Merkez İlçesi Belediye Meclisi’ne sundukları bir talep o günden bu yana mecliste tartışılıyor.

Talep, Mustafa Kemal’in isminin Hamburg’da kamuya açık bir alana; herhangi bir meydana, bir sokağa, ya da bir park alanına verilmesi. Anlaşılan o ki başvuru 19 Mayıs 2018’da yapılmış. Mustafa Kemal’in Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu olduğu 19 Mayıs 1881 yılında Selanik’te doğduğu bilgileri verilerek başlanmış başvuru dilekçesine.
Meclis ise tanınmış siyasetçi ve devlet yöneticilerinin sokak, meydan, park gibi kamuya açık alanlara isminin verilebileceğini ama bunun pek sık görülen bir durum olmadığını belirtmiş bir görüşme esnasında.
Şehir arşivinde araştırma yapılmış, Mustafa Kemal hakkında olumsuz bir bilgiye rastlanmadığını ama yine siyasi nedenlerden kaynaklı sıkıntılar olabileceği gerekçesiyle bu durumun araştırılmasına karar verilmiş. Ve Mustafa Kemal ile Hamburg arasında bir bağ olup olmadığı sorulmuş başvuru yapan derneğe.

Dernek Türkiye’de açılan ilk konsolosluğun 1924 yılında Alman Konsolosluğu olduğu Türkiye’ye gelen ilk yabancı diplomatlarından Rudolf Nadolyn’in de Hamburg’dan getirdiği ahşap malzeme ile Ankara’daki Alman Büyükelçiliği binasını yaptığını belirtmiş bir başka oturumda Mustafa Kemal ile Hamburg arasında ilişki kurmak için.
Almanya ile dostluk ve ticaret ilişkilerinin 1924 yılında Mustafa Kemal tarafından yeniden kurulduğu da belirtilmiş. Daha ilginç olanı ise Nazi iktidarından kaçan bazı Yahudi bilim insanlarının Mustafa Kemal tarafından sahiplenildiği ve aileleriyle birlikte kendilerine yeni bir yaşam olanağı sunulduğu anlatılmış. Bu bilim insanlarının da Hamburglu olduğu vurgulanmış.

Başka bir ülkede Türkiye Cumhuriyeti devleti kurucusunun isminin bir yere verilmesi, o ülke insanları tarafından düşünülüp, önerilse bu anlaşılabilir belki. Ya da bu şehirle ilgili yaşanmış bir anı, sürgün hikayesi gibi bir durum da anlaşılabilir.
Ama Mustafa Kemal’in Hamburg ile hiçbir ilişkisi yok.
Peki adının Hamburg’da bir yere verilmesindeki ısrarın nedeni denir? Israr diyorum çünkü anlaşılıyor ki Hamburg Belediye Meclisi de anlamakta zorlanıyor ve her seferinde bu soruyu soruyor ve buna rağmen dernek yöneticileri Mustafa Kemal ile Hamburg arasında bağ kurmaya çalışıyor.

Bu girişim, AKP iktidarının (Erdoğan’ın) özellikle son yıllarda Avrupa’daki yıpranmışlığından faydalanarak ‘laik’, ‘devrimci’, ‘kurtuluş savaşçısı’ gibi sıfatlarla Türkiye Cumhuriyeti kurucularını cilalayarak yeni bir imaj yaratma girişimi olduğu kadar özellikle yapılan 19 Mayıs vurgusundan da anlaşılacağı üzere yüz yıl önce yaşanmış olan Pontos Rum Soykırımı’ndan bağımsız da ele alınamaz.

Bence Hamburg ile Almanya ile illa da bir bağ kurulması gerekiyorsa o bağı Stefan Ihrig ‘Atatürk in the Nazi Imagination’’ (Türkçe çevirisi Naziler ve Atatürk ismiyle yayınlandı) adlı kitabında şöyle anlatıyor:

‘’Hitler 1919’dan sonra Türkiye’de olup bitenlerle yakından ilgilenmeye başladı. Atatürk’ün, I. Dünya Savaşı yenilgisinin küllerinden yeni bir ulus inşa etmesine hayran kalmıştı. Münih Darbesinin büyük oranda Atatürk’ün Ankara’daki isyanı üzerinden modellediler. Hitler daha sonra Atatürk’ü “karanlıkta parlayan yıldız” olarak gördüğünü, kendisinin ve Mussoli’nin ustası olduğunu açıkladı. Türk hükümetlerinin Ermeni ve Rum azınlıklarla baş etme yöntemini, kendisinin Alman Yahudileri sorununa model aldığını söyledi.’’[1]

Sonuç ne olur bilinmez belki de Hamburg’daki Merkez İlçe Belediye Meclisi bir alana ya da bir meydana ya da bir sokağa Mustafa Kemal adını verir. O zaman Ankara’ya da bir Hitler sokağı yakışır…