Küçük Asya’da Greek okulları

Leon Maccas

Kaynak :Küçük Asya Helenizmi

Yayına hazırlayan S. Çetinoğlu

BATI KÜÇÜK-ASYA’YA İLİŞKİN GREK OKUL İSTATİSTİKLERİ

a) Bali-Kesri sancağı (Brousse vilayeti)

Okullar Öğrenciler Öğretmenler

—————————————– ——————————————- —————————

Yerleşim

Yeri Erk. okulları Kız okulları Toplam E. Öğrenciler K. öğrenciler Toplam Erk. Bayan Toplam

– – – – – – – – – –

Bali-Kesri 16 3 19 1.235 265 1.500 31 7 38

Aivali 9 8 17 2.635 1.790 4.425 49 34 83

Artaki 29 19 48 4.060 2.015 6.075 85 42 127

Adramit 8 4 12 905 510 1.415 24 11 35

Sindirgi 1 – 2 80 60 140 2 2 4

Kemer 6 1 7 565 120 685 14 3 17

Panormos 5 1 6 760 200 – 15 4 19

Gionen 2 “ 2 280 “ 280 5 “ 5

———– ———— ————— ————– ————– ————— ——– ——- ———-

76 37 113 10.520 4.960 15.480 225 103 328

b)Smyrne vilayeti

Smyrne 50 29 79 12.110 7.805 19.915 266 203 469

Nympheon 6 3 9 545 295 840 14 8 22

Vurla 13 3 16 1.699 890 2.589 41 17 58

Tchesme 19 10 29 2.787 1.498 4.285 45 25 70

Kara-Vourna 17 8 25 937 355 1.292 22 9 31

Sivrissarion 5 4 9 910 370 1.280 18 9 27

Eski Phocee 9 5 14 1.205 750 1.955 24 13 37

Menemeni 5 4 9 785 610 1.395 19 10 29

Kouss-Adassi 5 3 8 625 345 970 19 11 30

Vaindir 3 1 4 385 225 610 9 5 14

Thira 1 1 2 230 200 430 5 4 9

Odemission 3 3 6 325 230 555 9 7 16

Pergame 19 8 27 1.883 730 2.613 46 19 65

———- ———— —————— ————– ————– —————- ——– ——- ——–

155 82 237 24.426 14.303 38.729 537 340 877

Magnesie 22 11 33 2.855 1.670 4.525 59 28 87

Soma 1 1 2 100 50 150 4 2 6

Kirkagatch 3 2 5 355 287 642 8 6 14

Axari 3 2 5 535 525 1.060 8 9 17

Kassamba 4 3 7 385 217 602 9 8 17

Giordes 4 2 6 215 90 305 6 2 8

Esme 1 – 1 70 – 70 2 – 2

Demirdji 2 – 2 205 – 205 3 – 3

Salihli 5 2 7 290 150 440 8 4 12

Koula 3 2 5 445 230 675 9 4 13

Ala-Chehr 1 1 2 3000 346 646 6 6 12

——— ———- —————- —————- ————– ——————- ——- ——– ———

49 26 75 5.755 3.565 9.320 122 69 191

Aidin 13 5 18 1.225 430 1.656 35 15 50

Sevke 16 9 25 1.455 1.195 2.650 52 24 76

Tchina 1 – 1 50 – 50 2 – 2

Vozdoğan 1 – 1 110 – 110 2 – 2

Nazlı 3 3 6 305 216 515 8 5 13

———– ———- —————- —————– ————– —————- ———– ——- ——–

34 17 51 3.145 1.835 4.980 99 44 143

Muğla 4 1 5 238 80 318 7 2 9

Mermeris 1 – 1 80 – 80 1 – 1

Bodroum 4 275 1 40 41 5 6 3 9

Muilassa 6 1 7 465 80 545 10 2 12

Koidje 3 – 3 170 – 170 5 – 5

Makri 4 3 7 830 223 1.053 15 6 21

22 6 28 2.058 523 2.681 44 13 57

Denizli 3 3 6 220 230 450 5 4 9

Sara-Keui 1 1 2 250 100 350 4 2 6

Buladan 1 – 1 35 – 35 1 – 1

Tsala 1 – 1 35 – 35 1 – 1

Karagatch 1 – 1 25 – 25 1 – 1

Davas 1 – 1 20 – 220 1 – 1

———- ———– —————- —————— ————– ————— ————— ———- —-

8 4 12 585 330 915 13 6 19

268 135 403 35.969 20.556 56.525 815 472 1.287

Batı Küçük-Asya’nın toplamı

Bali-Kesri 76 37 113 10.520 4.960 15.480 225 103 328

Smyrne-

Aidin 268 135 403 35.969 20.556 56.525 315 472 1.287

Batı küçük-

Asya 344 172 516 46. 489 25.516 72.005 1.040 575 1.615

VI.- KONSTANTİNİYE VE ASYA’DA ONA BAĞLI OLAN YERLERDEKİ

GREK OKULLARININ İSTATİSTİĞİ

a) Konstantiniye vilayeti

Pera 28 19 47 6.820 3.487 10.307 253 75 328

Stamboul 20 9 29 3.061 1.584 4.645 76 37 113

Petit-

Tchekmedje 24 8 32 1.225 683 1.908 35 14 49

——— ———- ———– ——————- —————- ——————- ———– ——– ——

72 36 108 11.106 5.754 16.860 364 126 490

Tchataldj 227 9 36 1.862 844 2.706 43 19 62

Grand-

Tchekmedje 13 7 20 930 655 1.585 20 11 31

Silivrie 12 3 15 725 420 1.145 21 11 32

———– ———- ————- —————— —————- ——————- ———— ——– —-

51 19 71 3.517 1.919 5.436 84 41 125

Skutari 12 8 20 1.803 1.102 2.905 46 42 88

Kartal 5 5 10 492 634 1.126 10 10 20

Guebize 2 2 4 4.320 260 690 7 6 13

Iles des

Princes 8 3 1 1.123 590 1.713 62 121 74

Beikoz 4 3 7 205 188 393 6 3 9

Chili 3 3 6 408 398 806 7 6 13

———– ———- ————- —————— ————– —————— ————– ——- —-

34 24 58 4.461 3.172 7.633 138 79 217

————- ———- ———— ——————- ————— —————— ————— ————

Konstantiniye

vilayeti 158 79 237 19.084 10. 845 29.929 586 246 832

b) Nicomedie bağımsız yönetimi

Gheive 11 2 13 1.031 284 315 19 5 24

Kandra 15 2 17 838 105 943 21 2 23

Nicomedie 3 3 6 222 205 427 9 6 15

Kara-

Moursal 15 11 26 1.039 696 1.735 29 18 47

Ada-Bazar 14 5 19 825 441 1.266 23 7 30

Yalova 12 7 19 944 572 1.516 16 9 25

———- ———- ————- ———————— ————– —————— ————- ————

Nicomedie 70 30 100 4.899 2.303 7.202 117 47 164

c)Dardanelles bağımsız yönetimi

Dardanelles 3 3 6 570 365 935 12 9 21

Ezine 4 3 7 393 246 639 8 5 13

Bairamitz 1 1 2 75 65 140 1 2 3

Bigha 9 5 14 735 235 970 18 7 25

Aivadjik 7 2 9 325 135 460 10 2 12

———- ———- ———- ————– ————– ————- ———— —– —-

24 14 38 2.098 1.046 3.144 49 25 74

Konstantiniye ile Asya’da ona bağlı olan yerlerin toplamı

Kontsan. 158 79 237 19.084 10.845 29.929 586 246 832

Nicomedie

(İsmid) 70 30 100 4.899 2.303 7.202 117 47 164

Dardanel. 24 14 38 2.098 1.046 3.144 49 25 74

——— ——– —————- ——————— —————- ——————— ————- —— —–

Konstantiniye

ve Asya’da

ona bağlı olan

yerler 252 123 375 26.081 14.194 40.275 782 318 1.070

VII.- KUZEY KÜÇÜK-ASYA’DAKİ GREK OKULLARININ İSTATİSTİKLERİ

a) Kastamuni vilayeti

Kastamuni 10 2 12 635 220 855 19 4 23

Sinope 11 1 12 581 250 831 17 3 20

Gagrai-

Bolou 6 2 8 510 170 680 14 5 19

——– ——- ————— ———————- —————- ——————– ————– ——- —–

Kastamuni 27 5 32 1.726 640 2.366 50 12 62

b)Trebizonde vilayeti

Trebizonde56 4 60 3.635 850 4.485 107 18 125

Surmena 9 5 14 688 264 952 23 8 31

Platana 23 4 27 1.168 153 1.321 46 4 50

Vakfı-

Keber 1 1 2 60 25 85 2 1 3

Kourele 1 – 1 70 – 70 2 – 2

Tripolis 25 2 27 1.677 125 1.802 49 4 53

Kerassunde 69 2 71 4.160 375 4.535 134 9 143

Ordou 42 1 43 1.614 200 1.814 50 3 58

Djevizlik 35 – 35 1.515 – 1.515 47 – 47

——— ———– ————– ——————- —————— ——————- ———— —– —-

261 19 280 14. 587 1.992 16.579 460 52 512

Fatsa 9 – 9 295 – 295 9 – 9

Ounie 110 7 17 560 260 820 11 7 18

Chassaba 28 1 29 860 60 920 32 2 34

Samsoun 168 22 190 7.393 1.215 8.608 240 41 281

Pafra 71 7 78 3.270 340 3.610 97 12 109

———— —— ——– —————— ———————- —————– ——————– ———— —– —-

286 37 323 12..378 1.875 14.253 389 62 451

Rize 3 – 3 170 – 170 7 – 7

Athenes 1 – 1 45 – 45 1 – 1

Hopa 1 – 1 35 – 35 1 – 1

Of 2 – 2 70 – 70 2 – 2

—— —- ———— ————- ————— ————— —————- ——–

7 – 7 320 – 320 11 – 11

Ghioumous-

hane 16 1 17 640 80 720 26 3 29

Toroul 109 1 110 4.713 50 4.763 174 2 176

Siran 14 – 14 410 – 410 18 – 18

Kilkit 3 – 3 150 – 150 5 – 5

———- ——— ———— ———————— —————– —————– ————– — —–

142 2 144 5.913 130 6.043 223 5 228

————- ———- ———– ————————– —————– —————— ———— —– —-

Trebizonde

Vilayeti 696 58 754 33.198 .997 37.195 1.083 119 1.202

KUZEY KÜÇÜK -ASYA NIN TOPLAMI

Kastamuni 27 5 32 1.726 640 2.356 50 12 62

Trebizonde 696 58 754 33.198 3.997 337.195 1.083 119 1.202

——– ——- ————– ————– ———– ————- ——– —– ——-Kuzey Küçük-

Asya 723 63 786 34.924 4.637 39.561 1.133 131 1.264

VIII.- ORTA VE GÜNEY KÜÇÜK-ASYA’DAKİ GREK OKULLARI İSTATİSTİKLERİ

a)Brousse vilayetinin doğu ve güney kısımları

Brousse 9 9 18 873 580 1.453 23 15 38

Kios 1 1 2 300 250 530 8 5 13

Michalitsi 19 5 24 1.318 475 1.793 32 9 41

Mudania 8 7 15 1.243 1.007 2.250 22 25 47

Kremasti 3 1 4 220 120 340 7 2 9

Adranos 2 – 2 50 – 50 2 – 2

——– ——- ————— —————— ————– —————– ———- —— —

42 23 65 4.004 2.432 6.436 94 56 150

Kioutahia 6 4 10 905 480 1.385 23 11 34

Afyon-

Karahissar 2 1 3 130 25 155 3 1 4

Bilecik 13 7 20 1.514 545 2.059 32 15 47

———- ——–

Bursa

Vilayeti 63 35 98 6.553 3.482 10.035 152 83 235

(doğu ve

güney

kısımları)

b)Ankara vilayeti

Ankara 2 1 3 225 140 365 6 3 9

Kırşehir 3 – 3 85 – 85 3 – 3

Cesaree 26 7 33 1.345 475 1.820 40 10 50

Divelion 8 2 10 395 50 445 11 2 13

İncesu 2 1 3 220 80 300 3 2 5

——– ——– ————- ———————– —————– ————— ———— —— —– 36 10 46 1.960 605 2.565 54 14 68

Yozgat 10 2 12 390 60 450 13 3 16

Akdağ Madeni 4 1 5 610 70 680 13 2 16

Sungurlu 2 – 2 105 – 105 3 – 3

Çorum 4 – 4 175 – 175 5 – 5

——— ——– ———— ——————— —————– ————— ————– —— — 20 3 33 1.280 130 1.410 34 6 40

———- ——– ————– ——————– —————- ————— ————– —— —

Ankara

Vilayeti 61 14 75 3.550 875 4.425 97 23 120

c) Konya vilayeti

Konya 7 4 11 1.045 1.075 2.120 22 15 37

Antalya 6 3 9 661 395 1.056 18 7 25

Burdur 1 1 2 160 140 300 4 3 7

Isparta 4 2 6 715 220 935 14 4 18

Niğde 48 17 65 4.840 1.220 6.060 124 41 165

———- ——– ————- ———————– ————— ——————- ———– —— —-

Konya

Vilayeti 66 27 93 7. 421 3.050 10.471 182 70 252

d) Sivas (Sebastie) vilayeti

Sivas 22 1 23 891 30 921 33 1 34

Amassie 88 22 110 3.056 759 3.815 108 26 134

Şarkikarahisar 7 1 2 73 3.081 110 3.191 109 3 112

Tokat 67 12 79 2.476 402 2.878 80 14 94

——— ———- —————- ——————— ———— —————- ———– —— —-

Sivas

Vilayeti 248 37 285 9.504 1.301 10.805 330 44 374

Orta ve güney Küçük-Asya toplu sayılar

Bursa 63 35 98 6.553 3.482 10.035 152 83 235

Ankara 61 14 75 3.550 875 4.425 97 23 120

Konya 66 27 93 7.421 3.050 10.471 182 70 252

Sivas 248 37 285 9.504 1.301 10.805 330 44 374

——– ——– —————– ——————- ————— —————— ————- —- —-

Orta ve güney

Küçük-Asya 438 113 551 27.028 8.708 35.736 761 220 981

IX.- KÜÇÜK-ASYA GREK OKULLARI İSTATİSTİKLERİNİN TOPLAM SAYILARI VE SONUÇLAR

Batı Küçük-

Asya 344 172 516 46.489 25.516 72.005 1.040 575 1.615

Konstantiniye

Ve Asya’daki

ona bağlı olan

yerler 252 123 375 26.081 14.194 40.275 752 315 1.070

Kuzey Küçük-

Asya 723 63 786 34.924 4.637 39.561 1.133 131 1.264

Orta ve güney

Küçük-Asya 438 113 551 27.028 8.708 35.736 761 220 981

———- ——– ————- ————— ————– ————- —— —— ——-

Küçük-Asya 1.757 471 2.228 134.552 53.055 187.577 3.686 1.244 4.930

SONUÇLAR

Küçük-Asya’ya ilişkin olarak, bu okul istatistikleri ile nüfus istatistikleri karşılaştırıldıklarında şu sonuçlara varılıyor:

Tüm Küçük-Asya’da, Grek öğrencilerin sayısı (187.577),-Takımadanın (1.982.376 olan) nüfusu hariç olarak- Grek nüfusun %9.5’ini buluyor., bu da özgür ülkelerde bile nadiren ulaşılan bir yüzdedir,
Küçük-Asya’nın her bölgesinde, ufak tefek farlılıklarla, aynı oran söz konusudur (Batı Küçük-Asya’da % 9.2;

Kuzey Küçük-Asya’da %10.5; Konstantiniye ve Asya’daki ona bağlı olan yerlerde %8.5; Orta ve güney Küçük-/Asya’da %10.1);

Çoğu yerleşim yerlerinde oran daha da etkileyicidir: Artaki: %11.1- Adramit:% 10.9-Pergame: %10.3-Magnesie:%11.7-Axari:%11-Denizli: %11.9-Makri:%11.4-Grand Tchekmedje:%13.6-Kartal:%11.6-Iles des Princes:%15.8-Beikoz:%15-Nicomedie:%11.9-Trebizonde:%11.6-Samsoun:%11-Afioun Kara Hisar:%12.9-Angorah:%11.6-Kır chehr:%11.8-Cesaree:%13-Konieh:%24.5-Nigdi:%10.9-Sivas:%12-Sarhikarahissar:%11.5.

Ve buna toplam 2.228 okulun ve sayıları, bay ve bayan öğretmenler dahil olarak, 4.930’a varan öğretim kadrosunun giderlerinin karşılanması için Küçük-Asya’daki Grek topluluklarının her sene kendi öz kaynaklarından toplam 168.332 TL., yani yaklaşık dört buçuk milyon Fransız frangı ödemiş olduklarını

eklersek, Grek okul örgenleşmesinin ve Küçük-Asya’daki helenik eğitimin gelişiminin gerçekten eşsizliğini

tümcelerle göstermeye gerek kalır mı? Ve bu devasa çabanın, savaşın arifesinde, daha da yoğunlaşmak üzere olmuş olduğu da düşünülürse, Bay Bertrand’ın , bu konudaki, daha önce belirtmiş olduğumuz, hayranlığını anlamamak olanaklı mıdır? 1 Ve, bu bölümü tamamlamak için, Türkler ile Almanların, daha ilerde açıklayacağımız üzere, bu devasa çabaya karşı şiddetle tavır almalarının nedenlerinden birini açıklamak gerekiyorsa, sözü bir kez daha Bay Alaux’ya vermekten daha iyisini yapabilir miyiz? Seçkin yazarın aşağıdaki satırları, her halükarda, sunmuş olduğumuz tüm tanıklıkları taçlandırmaktadırlar ve, tüm Fransızların ve tüm Fransız kültürünün dostlarının gözünde, böylesi bir ideale sahip olan ve böylesi bir çabayı sergileyebilmiş olan bir ırkın tümüyle özgürlüğüne kavuşturulması uluslararası gerekliliğini ortaya koyan çarpıcı bir kanıt niteliğindedirler:“ Grek okul örgenleşmesi her zaman Fransız fikirlerinin, dilinin ve etkinliğinin güçlü ve yararlı bir vasıtası olmuştur; Osmanlı İmparatorluğunda nerede bir Grek okulu açılsa, bu okul mütevazi bir ilkokul bile olsa, orada fransızca öğretiliyordu. Kız ya da erkek orta öğretim kurumlarının çoğu gerçek greko-fransız lisesi modelleriydiler.”

FOTOĞRAF: Bugün Atatürk İzmir Lisesi’nin kullandığı bu bina 1922 yılına kadar İzmir Kız Rum Okulu’ydu.